非贵金属单原子催化剂的进展与展望

doi:10.1016/S1872-2067(17)62799-2

摘要/Abstract

摘要：

由于良好的催化活性和稳定性，贵金属催化剂已经被广泛应用于各种异相催化反应中，但是贵金属的稀有性和高成本无法满足未来日益增长的催化需求.2011年，张涛课题组成功地制备了高效、稳定的铂单原子催化剂.高效的单原子催化剂利用单个活性位点作为催化活性中心，可能会成为连接同相催化和异相催化的桥梁.然而从经济适用的长远角度考虑，将非贵金属催化剂缩小到原子尺度是否也会展现出优良的催化活性；是否有潜力替代目前已被广泛应用的贵金属催化剂?虽然现阶段非贵金属催化剂的催化性能仍无法达到贵金属催化剂的标准，但是已有相关研究从理论和实验上报道了非贵金属单原子催化剂及其优异的性能表明了其在未来发展中极其重要，因而，可以预见这两个疑问的答案都是肯定的.单原子概念的出现不仅为提高贵金属的催化性能及成本的降低指明了方向，同时也为制备具有高催化活性、甚至可与贵金属催化剂相媲美的非贵金属催化剂提供了可能性.我们在上述背景下，阐述了对单原子的概念日益加深的机制认知，并从理论和实验上概述了非贵金属单原子催化剂近期的发展情况，指出了目前的在单原子催化剂领域需要解决的一些问题，最后，针对研究现状，我们对未来单原子的发展提出了相应的展望.
单原子催化剂具有较高的表面能，因而，如何寻找合适的基体与单原子相互作用，进而，使基体材料像一只手一样稳固地"抓紧"单原子，因而，降低其高表面能则是发挥优良催化性能的基础.强金属-基体相互作用（SMSI）不仅可以将单原子限制在基体表面，亦会影响整个催化过程.目前应用于单原子催化剂的基体种类很多，如金属氧化物、金属以及其他材料，而对SMSI认知则主要分两大类，一类是源自于基体表面的结构缺陷，另一类是源于其电子缺陷.从目前的发展状况来看SMSI机制仍有很多疑惑尚未解决，例如对电子转移影响的认知等.理论研究表明，在某些反应中非贵金属单原子展示出可替代贵金属的催化性质.比如，在一氧化碳优先反应（PROX）中，单原子钴和钛展示出的催化性能可与贵金属相媲美；理论计算同样证明单原子镍在一氧化碳还原中的催化活性比单原子铱优秀，甚至与单原子铂类似.大量的实验进展也报道了非贵金属单原子同样能在其他反应中展现出优异的性能，如氧析出反应（OER）、氢析出反应（HER）和氧还原反应（ORR）.
对于单原子催化剂，还有很多问题需要我们去解决，例如基体对于催化过程的具体影响、非贵金属的电子结构对于其催化性能的影响，以及单原子在基体上产生相互作用的位点等问题.纵然有许多问题需要更加深入的研究，但是单原子概念的出现，使得非贵金属催化剂材料取代传统贵金属催化剂成为了可能.

关键词: 单原子催化剂, 非贵金属, 催化剂, 相互作用, 催化性能

邓霆, 郑伟涛, 张伟. 非贵金属单原子催化剂的进展与展望[J]. 催化学报, 2017, 38(9): 1489-1497.

Ting Deng, Weitao Zheng, Wei Zhang. Increasing the range of non-noble-metal single-atom catalysts[J]. Chinese Journal of Catalysis, 2017, 38(9): 1489-1497.

×
扫码分享

导出引用管理器 EndNote|Ris|BibTeX

链接本文: https://www.cjcatal.com/CN/10.1016/S1872-2067(17)62799-2

https://www.cjcatal.com/CN/Y2017/V38/I9/1489

参考文献

[1] J. M. Thomas, K. D. M. Harris, Energy Environ. Sci., 2016, 9, 687-708.
[2] M. S. Faber, S. Jin, Energy Environ. Sci., 2014, 7, 3519-3542.
[3] B. T. Qiao, A. Q. Wang, L. Li, Q. Q. Lin, H. S. Wei, J. Y. Liu, T. Zhang, ACS Catal., 2014, 4, 2113-2117.
[4] H. P. Liang, H. M. Zhang, J. S. Hu, Y. G. Guo, L. J. Wan, C. L. Bai, Angew. Chem. Int. Ed., 2004, 43, 1540-1543.
[5] B. T. Qiao, A. Q. Wang, X. F. Yang, L. F. Allard, Z. Jiang, Y. T. Cui, J. Y. Liu, J. Li, T. Zhang, Nat Chem., 2011, 3, 634-641.
[6] J. M. Thomas, Z. Saghi, P. L. Gai, Top Catal., 2011, 54, 588-594.
[7] J. Jones, H. F. Xiong, A. T. Delariva, E. J. Peterson, H. Pham, S. R. Challa, G. S. Qi, S. Oh, M. H. Wiebenga, X. I. P. Hernandez, Y. Wang, A. K. Datye, Science, 2016, 353, 150-154.
[8] N. C. Cheng, S. Stambula, D. Wang, M. N. Banis, J. Liu, A. Riese, B. W. Xiao, R. Y. Li, T. K. Sham, L. M. Liu, G. A. Botton, X. L. Sun, Nat. Commun, 2016, 7, 13638.
[9] F. R. Lucci, J. L. Liu, M. D. Marcinkowski, M. Yang, L. F. Allard, M. Flytzani-Stephanopoulos, E. C. H. Sykes, Nat. Commun, 2015, 6, 8550.
[10] H. S. Wei, X. Y. Liu, A. Q. Wang, L. L. Zhang, B. T. Qiao, X. F. Yang, Y. Q. Huang, S. Miao, J. Y. Liu, T. Zhang, Nat. Commun, 2014, 5, 5634.
[11] X. F. Yang, A. Q. Wang, B. T. Qiao, J. Li, J. Y. Liu, T. Zhang, Acc. Chem. Res., 2013, 46, 1740-1748.
[12] W. Zhang, W. T. Zheng, Adv. Funct. Mater., 2016, 26, 2988-2993.
[13] C. Y. Wang, M. Yang, M. Flytzani-Stephanopoulos, Aiche J., 2016, 62, 429-439.
[14] B. T. Qiao, J. X. Liang, A. Q. Wang, J. Y. Liu, T. Zhang, Chin. J. Catal., 2016, 37, 1580-1587.
[15] P. P. Hu, Z. W. Huang, Z. Amghouz, M. Makkee, F. Xu, F. Kapteijn, A. Dikhtiarenko, Y. X. Chen, X. Gu, X. F. Tang, Angew. Chem. Int. Ed., 2014, 53, 3418-3421.
[16] B. T. Qiao, J. X. Liang, A. Q. Wang, C. Q. Xu, J. Li, T. Zhang, J. Y. Liu, Nano Res., 2015, 8, 2913-2924.
[17] D. W. Ma, Q. G. Wang, X. Y. Yan, X. W. Zhang, C. Z. He, D. W. Zhou, Y. N. Tang, Z. S. Lu, Z. X. Yang, Carbon, 2016, 105, 463-473.
[18] W. Q. Liu, L. L. Zhang, W. S. Yan, X. Y. Liu, X. F. Yang, S. Miao, W. T. Wang, A. Q. Wang, T. Zhang, Chem. Sci., 2016, 7, 5758-5764.
[19] X. Y. Li, P. Cui, W. H. Zhong, J. Li, X. J. Wang, Z. W. Wang, J. Jiang, Chem. Commun., 2016, 52, 13233-13236.
[20] J. X. Liang, X. F. Yang, A. Q. Wang, T. Zhang, J. Li, Catal. Sci. Technol., 2016, 6, 6886-6892.
[21] Z. K. Han, Y. Gao, Chem. Eur. J., 2016, 22, 2092-2099.
[22] X. J. Cui, J. P. Xiao, Y. H. Wu, P. P. Du, R. Si, H. X. Yang, H. F. Tian, J. Q. Li, W. H. Zhang, D. H. Deng, X. H. Bao, Angew. Chem. Int. Ed., 2016, 55, 6708-6712.
[23] H. L. Fei, J. C. Dong, M. J. Arellano-Jimenez, G. L. Ye, N. D. Kim, E. L. G. Samuel, Z. W. Peng, Z. Zhu, F. Qin, J. M. Bao, M. J. Yacaman, P. M. Ajayan, D. L. Chen, J. M. Tour, Nat. Commun., 2015, 6, 8668.
[24] H. B. Zhang, J. Wei, J. C. Dong, G. G. Liu, L. Shi, P. F. An, G. X. Zhao, J. T. Kong, X. J. Wang, X. G. Meng, J. Zhang, J. H. Ye, Angew. Chem. Int. Ed., 2016, 55, 14310-14314.
[25] P. Q. Yin, T. Yao, Y. Wu, L. R. Zheng, Y. Lin, W. Liu, H. X. Ju, J. F. Zhu, X. Hong, Z. X. Deng, G. Zhou, S. Q. Wei, Y. D. Li, Angew. Chem. Int. Ed., 2016, 55, 10800-10805.
[26] H. J. Qiu, Y. Ito, W. T. Cong, Y. W. Tan, P. Liu, A. Hirata, T. Fujita, Z. Tang, M. W. Chen, Angew. Chem. Int. Ed., 2015, 54, 14031-14035.
[27] F. Y. Li, Y. F. Li, X. C. Zeng, Z. F. Chen, ACS Catal., 2015, 5, 544-552.
[28] F. Dvorak, M. F. Camellone, A. Tovt, N. D. Tran, F. R. Negreiros, M. Vorokhta, T. Skala, I. Matolinova, J. Myslivecek, V. Matolin, S. Fabris, Nat. Commun., 2016, 7, 10801.
[29] L. L. Zhang, A. Q. Wang, J. T. Miller, X. Y. Liu, X. F. Yang, W. T. Wang, L. Li, Y. Q. Huang, C. Y. Mou, T. Zhang, ACS Catal., 2014, 4, 1546-1553.
[30] X. G. Li, W. T. Bi, L. Zhang, S. Tao, W. S. Chu, Q. Zhang, Y. Luo, C. Z. Wu, Y. Xie, Adv. Mater., 2016, 28, 2427-2431.
[31] J. Deng, H. B. Li, J. P. Xiao, Y. C. Tu, D. H. Deng, H. X. Yang, H. F. Tian, J. Q. Li, P. J. Ren, X. H. Bao, Energy Environ. Sci., 2015, 8, 1594-1601.
[32] Y. J. Li, L. Xu, H. B. Liu, Y. L. Li, Chem. Soc. Rev., 2014, 43, 2572-2586.
[33] G. X. Pei, X. Y. Liu, A. Q. Wang, A. F. Lee, M. A. Isaacs, L. Li, X. L. Pan, X. F. Yang, X. D. Wang, Z. J. Tai, K. Wilson, T. Zhang, ACS Catal., 2015, 5, 3717-3725.
[34] D. W. Ma, T. X. Li, Q. G. Wang, G. Yang, C. Z. He, B. Y. Ma, Z. S. Lu, Carbon, 2015, 95, 756-765.
[35] H. Furukawa, K. E. Cordova, M. O'Keeffe, O. M. Yaghi, Science, 2013, 341, 974.
[36] X. Zhang, J. G. Lei, D. H. Wu, X. D. Zhao, Y. Jing, Z. Zhou, J. Mater. Chem. A, 2016, 4, 4871-4876.
[37] S. H. Sun, G. X. Zhang, N. Gauquelin, N. Chen, J. G. Zhou, S. L. Yang, W. F. Chen, X. B. Meng, D. S. Geng, M. N. Banis, R. Y. Li, S. Y. Ye, S. Knights, G. A. Botton, T. K. Sham, X. L. Sun, Sci. Rep., 2013, 3, 1755.